ธรณีพิบัติภัยคืออะไร?

บทนำ

บนโลกของเรามีการเปลี่ยนแปลงทางธรรมชาติมาอย่างต่อเนื่องนับตั้งแต่ยุคกำเนิดโลก ซึ่งการเปลี่ยนแปลงเหล่านี้ส่งผลให้เกิดปรากฏการณ์ต่าง ๆ ทั้งที่ส่งผลดีต่อสิ่งมีชีวิต และบางครั้งก็ทำให้เกิดภัยพิบัติร้ายแรงที่ส่งผลกระทบต่อชีวิตและทรัพย์สินของมนุษย์ หนึ่งในภัยธรรมชาติที่สำคัญและน่ากลัวมากชนิดหนึ่งคือ “ธรณีพิบัติภัย”

ธรณีพิบัติภัยเป็นภัยที่เกิดจากปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่มีสาเหตุมาจากการเคลื่อนไหว การเปลี่ยนแปลง และพลังงานสะสมภายในโลกซึ่งส่งผลต่อเปลือกโลก ทำให้เกิดภัยอันตรายที่กระทบต่อชีวิตผู้คนอย่างกะทันหันและคาดเดาได้ยาก

ความหมายของธรณีพิบัติภัย

ธรณีพิบัติภัย (Geological Hazard) หมายถึงภัยธรรมชาติที่เกิดขึ้นจากกระบวนการเปลี่ยนแปลงของโลก หรือการเคลื่อนไหวของเปลือกโลก ไม่ว่าจะเป็นการเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลก (Plate Tectonics) การระเบิดของภูเขาไฟ การสั่นสะเทือนของแผ่นดิน หรือการเคลื่อนที่ของดินและหิน ซึ่งอาจส่งผลกระทบโดยตรงต่อมนุษย์ สิ่งปลูกสร้าง และสิ่งแวดล้อม

ความสำคัญของการศึกษาและรู้เท่าทันธรณีพิบัติภัย

1. ช่วยลดความสูญเสียชีวิตและทรัพย์สิน

เมื่อเกิดธรณีพิบัติภัย มักเกิดขึ้นอย่างฉับพลัน การรู้จักภัยเหล่านี้จะช่วยให้เรารับมือได้อย่างถูกวิธี ลดความเสี่ยงต่อการบาดเจ็บหรือเสียชีวิต

2. ช่วยวางแผนรับมือและป้องกันภัยล่วงหน้า

พื้นที่ที่เสี่ยงต่อการเกิดธรณีพิบัติภัยสามารถออกแบบสิ่งปลูกสร้าง ระบบเตือนภัย และการจัดการพื้นที่ให้เหมาะสมและปลอดภัยมากขึ้น

3. ส่งเสริมความรู้ด้านธรณีวิทยาและสิ่งแวดล้อม

การเข้าใจกลไกการเกิดภัยเหล่านี้ทำให้เราเข้าใจธรรมชาติและโครงสร้างของโลกมากขึ้น ซึ่งสามารถนำไปใช้ในการวางแผนพัฒนาพื้นที่และการจัดการทรัพยากรอย่างยั่งยืน

4. ช่วยอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและระบบนิเวศ

ธรณีพิบัติภัยอาจส่งผลต่อสิ่งแวดล้อมอย่างรุนแรง เช่น การปะทุของภูเขาไฟทำลายป่าไม้ ระบบแม่น้ำเปลี่ยนทิศทาง ดินถล่มทำลายแหล่งที่อยู่อาศัยสัตว์ การรู้ทันภัยจะช่วยวางแผนอนุรักษ์และฟื้นฟูพื้นที่ธรรมชาติได้ถูกต้อง

5. ป้องกันปัญหาเศรษฐกิจและสังคม

ความเสียหายจากธรณีพิบัติภัยส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจท้องถิ่นและประเทศ เช่น การทำลายแหล่งเกษตรกรรม การหยุดชะงักของธุรกิจและการเดินทาง การเตรียมรับมือจะช่วยลดผลกระทบในวงกว้างได้

ตัวอย่างธรณีพิบัติภัยที่สำคัญในโลก

• สึนามิ มหาสมุทรอินเดีย (ปี 2547)

ส่งผลกระทบในหลายประเทศ เช่น ไทย อินโดนีเซีย อินเดีย เสียชีวิตกว่า 230,000 คน

• แผ่นดินไหวฮ่องกง (ปี 1976)

แผ่นดินไหวรุนแรงในจีน เสียชีวิตกว่า 242,000 คน

• ภูเขาไฟวิสุเวียส (ปี ค.ศ. 79)

ปะทุถล่มเมืองปอมเปอี อิตาลี

การเกิดธรณีพิบัติภัยเกี่ยวข้องกับอะไร?

ธรณีพิบัติภัยเกิดจากปัจจัยหลัก ๆ ดังนี้

• การเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลก • แรงดันและพลังงานสะสมใต้เปลือกโลก • แรงโน้มถ่วงและแรงเสียดทานของชั้นดินและหิน • ปฏิกิริยาเคมีและความร้อนภายในโลก 

• ผลพวงจากภัยธรรมชาติอื่น ๆ เช่น ฝนตกหนัก-น้ำท่วม-แผ่นดินไหวใต้น้ำ 

ประเภทธรณีพิบัติภัยหลัก ๆ

1. แผ่นดินไหว (Earthquake) 2. ภูเขาไฟระเบิด (Volcanic Eruption) 3. สึนามิ (Tsunami) 4. ดินถล่ม (Landslide) 5. แผ่นดินทรุด (Land Subsidence) 6. ภัยจากการเคลื่อนตัวของเปลือกโลก

ธรณีพิบัติภัยเป็นภัยธรรมชาติที่เกิดจากพลังงานและการเคลื่อนไหวภายในโลก ซึ่งสร้างความเสียหายต่อมนุษย์และสิ่งแวดล้อมอย่างรุนแรง การรู้จักและเข้าใจธรณีพิบัติภัยจะช่วยให้เราสามารถรับมือและป้องกันตนเองได้อย่างปลอดภัย ลดผลกระทบในอนาคต และวางแผนพัฒนาสังคมอย่างยั่งยืน